طبيعت لرستان

فَلَك‌الافلاك يا دژِ شاپورخواست قلعه‌اي تاريخي در مركز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلك‌الافلاك با نام قلعه دوازده بُرجي هم شناخته مي‌شود. اين بنا بر فراز تپه‌اي مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزديكي رودخانه، در مركز شهر قرار گرفته و چشم‌گيرترين اثر تاريخي و گردشگري در اين شهر است. تاريخ ساخت اين قلعه به دوره ي ساسانيان بازمي‌گردد. اين بنا در تاريخ ۱۰ مهر ۱۳۴۸ با شماره ثبت ۸۸۳ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده‌است.

چشمه گلستان از دامنه شمالي تپه اي كه قلعه فلك الافلاك بر روي آن ساخته شده است جاري مي شود، اما آب آشاميدني از چاهي به عمق ۴۰ متر كه دورن قلعه حفر شده است تامين مي شود. قلعه وسعتي به اندازه ۵۳۰۰ متر مربع دارد و ۲۲۸ از محيط هاي اطرافش متعلق به محوطه آن هستند. بلندترين ديوار آن ۲۲٫۵ متر بالاتر از سطح زمين قرار گرفته است. داخل قلعه از چهار سالن بزرگ، دو حياط خلوت، چندين تالار كوچك، اتاق ها و دروازه هايي به سمت شمال ساخته شده است.

زلزله اي كه در سال گذشته در غرب كشورمان اتفاق است، علاوه بر تمام خسارات جاني و مالي كه به مردم منطقه وارد كرد به بسياري از آثار باستاني كشور را نيز آسيب رساند. بلافاصله پس از وقوع اين زلزله كارشناسان حوزه ميراث فرهنگي لرستان از قلعه خرم آباد بازيد كردند و نسبت به عدم خسارت به اين اثر تاريخي اطمينان دادند. اما از آن زمان همواره وقوع زمين لرزه در منطقه ادامه داشته است و اين قلعه قديمي توانايي مقابله با يك زلزله بزرگ را ندارد.

مخمل‌كوه كوهي است به ارتفاع بيش از يك هزار و ۹۰۰ متر در شمال شرق خرم‌آباد كه به عنوان بخشي از دره تاريخي خايد آلو / قسمتي از شهر خرم‌آباد را در دامن خود جاي داده‌است.

اين كوه بلند در دو سمت به دو تنگه مهم و استراتژيك ختم مي‌شود كه در طول تاريخ شاهد رخدادهاي گوناگوني بوده‌است. قسمت جنوبي مخمل‌كوه به جاده بروجرد به خرم‌آباد ختم مي‌شود؛ محلي كه در هنگام ورود رضاخان به لرستان شاهد جنگ‌ها و درگيري‌هاي خونيني بوده‌است. انتهاي شمالي مخمل‌كوه نيز به جاده خرم‌آباد-الشتر مي‌رسد كه به تنگ شبيخون مشهور است و نام آن گوياي بسياري چيزهاست.

اين كوه بافتي رسوبي دارد و بيشتر قسمت‌هاي آن پوشيده از گلسنگ است. با آغاز فصل بارش گلسنگ‌هاي سياه رنگ و آفتاب سوخته سبزرنگ مي‌شوند. سراسر سبز. گلسنگها آفتاب‌گريز هستند به همين علت قسمت‌هايي از مخمل كوه كه كمتر آفتاب گير است سرسبز تر و ديدنيتر است. در قسمت انتهاي شمالي مخمل كوه در تنگ شبيخون به همت اداره كل منابع طبيعي لرستان پارك جنگلي داير شده كه در فصل بهار و زمستان بسيار ديدنيست.

مخمل كوه براي كوه‌پيمايي بسيار مناسب و در دسترس است. با خودرو با چند دقيقه رانندگي به دامنه آن مي‌رسيد.

سفيد كوه لرستان يكي از مناطق حفاظت شده غرب كشور است كه در ارتفاعات رشته هاي زاگرس قرار داده و در فاصله تقريبا ۷۰ كيلومتري از شهر خرم آباد واقع شده است. اين منطقه از اهميت بسيار بالايي برخوردار مي باشد. چرا كه گونه هاي جانوري و گياهي بسياري در اين منطقه يافت شده است و از لحاظ وجود منابع طبيعي مانند رودخانه ها، قنات ها و پوشش گياهي در خود مي توان گفت يكي از اصلي ترين زيستگاه هاي طبيعي مي باشد. ارتفاع اين كوه حداكثر ۳۸۷۰ متر مي باشد. خوشبختانه در حال حاضر امكان بازديد عموم از اين منطقه وجود دارد. البته شما براي طبيعت گردي در منطقه سفيد كوه لرستان مي بايست تجهيزات لازم را به همراه داشته و ترجيحا از راهنما و راه بلد استفاده كنيد. چرا كه وسعت منطقه زياد بوده و گونه هاي جانوري وحشي نيز در اين منطقه ديده شده است كه ممكن است براي شما خطرآفرين شود.

علاوه بر طبيعت زيبا و دست نخورده سفيد كوه لرستان جاذبه هاي طبيعي ديگري نيز در اين منطقه به چشم مي خورد. شما در سفيد كوه لرستان مي توانيد غارهاي بسيار زيادي را مشاهده كنيد. همچنين از تماشاي رودخانه هاي متعدد و زيبا لذت ببريد. از جمله معروف ترين غارهاي سفيد كوه مي توان به غار قمري، يا اشكفت بِلي، غار دره مراد، غار آب علي ابدال، غار شوجا، غار سوراخ، غار فره كش و … اشاره كرد. كوهنوردي در ارتفاعات سفيد كوه و غارنوردي در اين مجموعه غارها براي افرادي كه علاقه زيادي به ورزش و كوهنوردي دارند، بسيار توصيه مي شود.

حدود ۱ ميليون و ۲۰۰ هزار هكتار از مساحت استان لرستان پوشيده از جنگل است كه اين جنگل‌هاي حوزه رويشي زاگرس از با ارزش‌ترين ذخاير جنگلي جهان است. مهم‌ترين گونه گياهي در جنگل‌هاي لرستان بلوط است كه اين درختان نقش فوق‌العاده اكولوژيستي دارند و منابع مهمي براي حفظ آب و خاك محسوب مي‌شوند.

غار ماهي كور تنها اثر طبيعي ملي استان لرستان است. اين اثر در سال ۸۲ به عنوان اثر طبيعي ملي ثبت شده‌است. ماهي كور يكي از گونه‌هاي كمياب و اندميك ايران است كه در دنيا گونه‌اي منحصر به فرد محسوب شده كه در غاري واقع در استان لرستان زندگي مي‌كند و اولين )غارماهي( حقيقي جهان است كه اولين بار ژئولوژيست دانماركي در سال ۱۹۳۷ ضمن مسافرتي كه به ايران داشت آن را كشف كرد و مطالعاتي بر روي اين گونه انجام داد. اين گونه تنها در استان لرستان وجود دارد و به اين لحاظ از ذخاير ارزشمند ايران زمين است.

استان لرستان از استان‌هاي غربي ايران است. اين استان ۲۹۳۰۸ كيلومتر مربع مساحت و بيش از يك ميليون و ۷۶۰ هزار نفر جمعيت دارد. نرخ بيكاري در لرستان با ۲۰٫۲ درصد بالاترين نرخ بيكاري در ايران است. اين استان سيزدهمين استان كشور از نظر جمعيت مي‌باشد و يكي از استان‌هاي پرجمعيت ايران به‌شمار مي‌رود. خرم‌آباد مركز استان است. طبق آمار سال ۱۳۸۵، خرم‌آباد بيستمين شهر بزرگ كشور است. لرستان سرزميني كوهستاني است و غير از چند دشت محدود، سراسر آن را كوه‌هاي زاگرس پوشانده‌است. اشترانكوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترين نقطه استان واقع در حدفاصل شهرستان‌هاي دورود، ازنا و اليگودرز و پست‌ترين نقطه آن در جنوبي‌ترين ناحيه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد. بر اساس يافته‌هاي باستان‌شناسي اين منطقه يكي از نخستين سكونتگاه‌هاي قديمي بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان‌شناسي زيادي برخوردار است.

لرستان تنها استان ايران است كه به دليل اهميت فوق‌العاده تاريخي يكي از ۴ بخش اصلي موزه ملي ايران را به خود اختصاص داده‌است. اين ۴ بخش اصلي عبارتند از پيش از تاريخ، تاريخي و لرستان، دوران اسلامي، مهر و سكه. استان لرستان سومين استان پرآب كشور است و ۱۲ درصد آبهاي كشور را در اختيار دارد. اين استان علي‌رغم غيرمرزي بودن خسارت‌هاي بسياري در جريان جنگ ايران و عراق متحمل شده‌است.

يافته‌هاي باستان‌شناسي، استان لرستان را يكي از اولين سكونت‌گاه‌هاي انسان معرفي مي‌كنند. مادها و پس از آن سكاها اولين اقوامي بودند كه در اين منطقه ساكن شدند.

مردم لرستان به گويش‌هاي مختلف لري –لري بختياري، لري خرم‌آبادي و گويش مخصوص بروجرد- سخن مي‌گويند. بخشي از استان هم به زبان لَكي حرف مي‌زنند.